Datum: 4 december 2019

Twintig artsen en wetenschappers willen met een ‘bewijsmap’ het belang van leefstijlgeneeskunde aantonen bij ziektes zoals diabetes, dementie en mentale aandoeningen. Maandag stuurden ze deze bundel naar onder meer het ministerie van Volksgezondheid (VWS), het Centraal Planbureau en de Sociaal-Economische Raad.

Ze vinden dat leefstijlgeneeskunde meer onderzoek en beleid verdient, en vaker moet worden toegepast. Kees van Laarhoven, hoofd van de afdeling Heelkunde van het Radboud UMC, is een van de auteurs. Hij spreekt van zijn „professionele desillusie”: op zijn opleiding leerde hij diabetes met tabletten te behandelen, maar niet om leefstijl te verkopen. „Elke vijf jaar zie ik dezelfde mensen terug voor de volgende kwaal door een slechte leefstijl. Eerst galstenen, dan diabetes, dan een maagband.”

Dat leefstijl helpt om gezond blijven is bekend, maar de schrijvers van de bundel willen laten zien dat patiënten er soms ook beter door worden. Gerjan Navis, internist-nefroloog bij het UMC Groningen, schreef bijvoorbeeld een bijdrage over leefstijl en chronische nierschade. Ze verwijst daarin naar een onderzoek van haar eigen universiteit, waaruit blijkt dat medicijnen die het hart of de nieren moeten beschermen door een hoge zoutinname worden geblokkeerd.

 
Positief effect
In de bewijsmap zetten de auteurs onderzoeken op een rij die laten zien dat leefstijlveranderingen een positief effect hebben, niet alleen op ziektes zoals diabetes type 2, maar ook op dementie, maag- darm- en leverziekten en mentale aandoeningen. De bundel wordt onderschreven door TNO, de koepelorganisatie voor universitaire medische centra NFU, GGZ Centraal en zorgverzekeraar Menzis.

‘Bewijsmap’ is een groot woord voor de bundel. De onderzoeken laten zien dat leefstijlveranderingen soms kunnen helpen bij het bestrijden van een ziekte of het medicijngebruik verminderen. Maar de meeste beschreven studies wachten nog op beter wetenschappelijk bewijs. De auteurs pleiten dan ook voor meer geld voor onderzoek. „Er zijn weinig grootschalige, langdurige studies naar het effect van leefstijl”, zegt Hanneke Molema van het Nederlands Innovatiecentrum voor Leefstijlgeneeskunde.

Veel artsen zijn sceptisch over de vraag of patiënten hun leefstijl blijvend kunnen verbeteren. Het McKinsey Global Institute zette in 2014 resultaten op een rij van tientallen initiatieven tegen obesitas. Daaruit bleek dat één maatregel tegen overgewicht bij mensen meestal niet werkt. Wat ze nodig hebben is een combinatie van zoveel mogelijk maatregelen, zoals betere voorlichting én meer fietspaden én gezonde voeding in bedrijfsrestaurants. „Als een arts zegt: ‘Ga afvallen, en beweeg meer’, gaat dat niet vanzelf”, zegt Jaap Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid aan de Vrije Universiteit. Volgens hem moeten mensen langdurig worden begeleid, bijvoorbeeld door een diëtist. „Het is voor mensen met een chronische aandoening in de praktijk heel moeilijk om hun leefstijl te veranderen. Fastfood is overal en kost weinig. Het lichaam verzet zich tegen afvallen.”

Weinig aandacht voor preventie
Seidell was niet betrokken bij het samenstellen van de bewijsmap. Hij vindt het jammer dat er in de bundel weinig aandacht is voor preventie. „Vaak zien we chronische ziekten bij patiënten van mijlenver aankomen. Het is makkelijker de ziekte te voorkomen, dan deze om te draaien als het zover is.”

Van Laarhoven hoopt met de map vakgenoten te overtuigen. „Veel conservatief denkende medisch specialisten zien leefstijl als iets voor huisartsen. Maar vrij recente inzichten tonen aan dat we te veel opereren, terwijl met leefstijlaanpassingen de klachten verdwijnen.” De chirurg beschrijft in de map onder meer een nationale studie met 25 ziekenhuizen waaruit blijkt dat 40 procent van de patiënten die aan galstenen wordt geopereerd, de klachten houdt. „Het blijkt dat als we bij een deel van deze groep een leefstijlcoach inzetten, veel van de klachten verdwijnen.”

https://www.nrc.nl/nieuws/2019/12/02/artsen-kijken-te-weinig-naar-leefstijl-van-hun-patient-a3982375